Niemcy i Polska w zróżnicowanej Unii Europejskiej
Projekt ma na celu zbadanie zjawiska zróżnicowanej integracji w Unii Europejskiej i jego wpływu na stosunki polsko-niemieckie. Zróżnicowana integracja jest definiowana jako proces, w którym nie wszystkie państwa członkowskie UE chcą lub mogą współpracować w określonych obszarach polityki integracyjnej, objętych traktatami stanowiącymi UE. Podłożem badań jest postępujące zróżnicowanie w UE, które nabrało znaczenia w następstwie Brexitu oraz odgrywa coraz większą rolę w debacie nad przyszłością integracji europejskiej. Niemcy i Polska są odpowiednio - największym w pełni zintegrowanym i - częściowo zintegrowanym państwem członkowskim UE (np. Unia Gospodarcza i Walutowa). Zgodnie z tym relacjom niemiecko-polskim należy przypisać szczególne znaczenie w postępowaniu ze skutkami omawianego zjawiska.
Instytucja finansująca:
Polsko-Niemiecka Fundacja na rzecz Nauki (PNFN)
Instytucje współpracujące:
Moduły
Analiza dyskursu dla zróżnicowanej integracji: Celem jest odkrycie narodowych i partyjnych preferencji politycznych oraz koncepcji co do finału integracji europejskiej, zwłaszcza w kontekście jej pogłębienia i zróżnicowania. W tym zakresie stworzono typy modelowe, które zostaną skonfrontowane z
koncepcjami finalnymi partii politycznych reprezentowanych w Sejmie i Bundestagu. Podstawę empiryczną stanowi jakościowa analiza treści debat plenarnych w Niemczech i w Polsce z okresu od czerwca 2016 r. do stycznia 2020 r. Jej uzupełnieniem są wywiady eksperckie z parlamentarzystami krajowymi oraz europosłami. Poznanie interesów narodowych oraz wyobrażeń o integracji europejskiej pozwoli na wyciągnięcie wniosków co do możliwych kompromisów i konfliktów podczas negocjacji w sprawie przyszłej struktury konstytucyjnej UE.
Standardy legitymizacji dla zróżnicowanej integracji: Zróżnicowanie stwarza szanse i wyzwania dla integracji europejskiej. Stąd konkurujące modele zróżnicowanej integracji zostaną zbadane z punktu widzenia źródeł i deficytów legitymizacji. Na tej podstawie możliwe będzie opracowanie zaleceń co do lepszego podziału praw i obowiązków pomiędzy różnie zintegrowane państwa członkowskie UE. Na koniec zostaną określone konsekwencje zróżnicowanej integracji dla stosunków polsko-niemieckich.
Scenariusze na przyszłość: W ramach warsztatów zostaną zaprojektowane alternatywne scenariusze dla stosunków polsko-niemieckich w kontekście zróżnicowanej integracji. W tym celu podda się próbie założenia uczestników na temat rozwoju wzajemnych relacji oraz określi się czynniki determinujące ich zapatrywania. W wyniku tego wyłonią się cztery scenariusze dotyczące przyszłości, które będą podstawą do stworzenia rekomendacji politycznych.
Zaplanowane wydarzenia w związku z realizacją projektu:
Maj 2022: panel dyskusyjny (online) „Harmonijna niejednoczesność? Konsekwencje zróżnicowanej UE dla stosunków polsko-niemieckich” (Uniwersytet Lipski)
Listopad 2022: konferencja „Zjednoczeni w różnorodności? Źródła i deficyty legitymacji Unii Europejskiej” (Uniwersytet Warszawski we współpracy z Fundacją Konrada Adenauera)
Maj 2023: warsztaty “Zjednoczeni czy podzieleni w różnorodności? Niemcy i Polska w Unii Europejskiej” (Uniwersytet Warszawski we współpracy z Fundacją Konrada Adenauera)
Wrzesień 2023: szkoła letnia “Challenges of European Integration, Democratic Backsliding, and Fragmentation in the European Union" - program
Marzec 2024: dyskusja pt. "Die Zukunft der deutsch-polnischen Beziehungen im Zuge des russischen Kriegs gegen die Ukraine. Vier Szenarien für das Jahr 2040" (KAS Berlin). Link dla zainteresowanych: https://www.kas.de/de/web/berlin/veranstaltungen/detail/-/content/die-zukunft-der-deutsch-polnischen-beziehungen-im-zuge-des-russischen-kriegs-gegen-die-ukraine
Publikacje
- Mehlhausen, Thomas, Wagstyl, Adrian, Karolewski, Ireneusz Pawel and Grzeszczak, Robert. "EU Finalité Conceptions After Brexit: A Comparison of Polish and German Parties" New Global Studies, 2024. https://doi.org/10.1515/ngs-2023-0034
- Mehlhausen, Thomas, Wagstyl, Adrian, "Przyszłość stosunków polsko-niemieckich w obliczu wojny w Ukrainie" Pryzmat polityczny KAS, 2023.
- Mehlhausen, Thomas, Wagstyl, Adrian, "Die deutsch-polnischen Beziehungen im Zuge des russischen Krieges gegen die Ukraine – mögliche Entwicklungen" Polen Analysen, Nr. 315, 19.09.2023. DOI: 10.31205/PA.315.01
Nasz zespół:
Robert Grzeszczak
Prawnik, profesor nauk społecznych, wykłada prawo Unii Europejskiej na Uniwersytecie Warszawskim w Katedrze Prawa Europejskiego WPiA, wcześniej także na Uniwersytecie Wrocławskim. Specjalizuje się w prawie instytucjonalnym i prawie rynku wewnętrznego UE a także prawie międzynarodowym i konstytucyjnym. Przewodniczący Komitetu Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk (2020-2023), Przewodniczący Rady Naukowej Dyscypliny Nauki Prawne Uniwersytetu Warszawskiego (2021-2024), członek Rady Programowej Archiwum Osiatyńskiego oraz Rady Programowej Programu Spraw Precedensowych Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, ekspert Team Europe.Szczegłowe informacje na https://www.wpia.uw.edu.pl/pl/pracownicy/robert-grzeszczak; http://robertgrzeszczak.bio.wpia.uw.edu.pl/
Ireneusz Paweł Karolewski
Profesor teorii politycznej i badań nad demokracją Uniwersytetu Lipskiego. Absolwent politologii Uniwersytetu Poczdamskiego, adiunkt w Katedrze Teorii Politycznej Uniwersytetu Poczdamskiego (1999-2008), profesor Uniwersytetu Wrocławskiego (2009-2019), profesor wizytujący m.in. Uniwersytetu Harvarda, Instytutu Studiów Politycznych w Lille, Uniwersytetu Montrealskiego oraz Uniwersytetu Pondicherry w Indiach. Specjalizacje badawcze: nowoczesna teoria polityczna, teoria nacjonalizmu, problematyka legitymizacji Unii Europejskiej, koncepcje władzy w relacjach międzynarodowych.
Thomas Mehlhausen
Politolog, pracownik naukowy w Katedrze Teorii Politycznej i Badań nad Demokracją na Uniwersytecie w Lipsku oraz wykładowca na FernUniversität w Hagen. Był pracownikiem naukowym Uniwersytetu w Poczdamie oraz Amerykańskiego Instytutu Studiów nad Współczesnymi Niemcami (Uniwersytet Johna Hopkinsa). Jako wykładowca gościnny prowadził zajęcia na wielu europejskich uniwersytetach we Francji, Hiszpanii, Portugalii, Włoszech, Polsce i Rosji. Jego praca koncentruje się na pogłębianiu, poszerzaniu i różnicowaniu integracji europejskiej, z naciskiem na Europę Środkową i Wschodnią. Więcej informacji można znaleźć na stronie: https://www.uni-leipzig.de/personenprofil/mitarbeiter/dr-thomas-mehlhausen/
Adrian Wagstyl
Student 4. roku historii i prawa w ramach Kolegium Międzydziedzinowych Indywidualnych Studiów Humanistycznych i Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego (MISH UW).