Wydział Prawa i Administracji Uniwersytet Warszawski

Unia Europejska (UE), wspólnie z Europejską Agencją Kosmiczną (ESA), jest w trakcie budowy własnych systemów nawigacji satelitarnej - globalnego GALILEO i wspomagającego EGNOS. Systemy europejskie mają stanowić alternatywę dla amerykańskiego GPS i rosyjskiego GLONASS i z założenia być systemami o zastosowaniu cywilnym. Na początku XXI wieku członek Komisji Europejskiej G. Verheugen uznał kosmos za podstawowe narzędzie zarządzania Unią i jedną z niezbędnych technik do wdrożenia innych polityk w Europie. Już wówczas wśród z celów UE leżało przeistoczenie jej z beneficjenta w dostawcę usług kosmicznych, szczególnie tych świadczonych przez globalny system nawigacji satelitarnej. Globalne systemy nawigacji satelitarnej znajdują obecnie zastosowanie w najróżniejszych dziedzinach: operacjach bankowych, transakcjach handlowych, telekomunikacji, sieciach dystrybucji energii elektrycznej, emisji radiowej i telewizyjnej, synchronizacji komputerów, badaniach przestrzeni kosmicznej, datowaniu pomiarów w automatycznych przyrządach pomiarowych (sondach, pływomierzach, sejsmometrach, bojach, itd.) i innych. W przyszłości powszechny dostęp do sygnałów nawigacyjnych emitowanych przez satelity przyczyni się jeszcze bardziej do wzrostu liczby możliwych zastosowań GNSS w wielu sektorach. Odbiorniki GNSS będą znajdować się w urządzeniach elektronicznych codziennego użytku, m. in. palmtopach, aparatach fotograficznych, przenośnych komputerach, a nawet zegarkach. Szczególne znaczenie ma obserwowane już dziś zjawisko umieszczania odbiorników nawigacji satelitarnej w telefonach komórkowych oraz środkach komunikacji, np. samochodach. Powszechnie systemy nawigacji satelitarnej kojarzą się jednak przede wszystkim z ich wykorzystaniem w transporcie powietrznym, morskim i drogowym. Należy pamiętać, że nawigacja satelitarna, np. systemy GPS i GLONASS, zostały zaprojektowane i uruchomione z myślą o bezpieczeństwie i obronności. Obecnie systemy te zapewniają najdokładniejszy sposób ustalania położenia i kierowania systemami uzbrojenia, wyróżniają się precyzją orientacji i maksymalną dokładnością. Ponadto badania dowiodły, że satelitarne systemy nawigacyjne są odporne na zakłócenia naturalne, np. warunki atmosferyczne, czy zaburzenia w jonosferze, a także pory dnia. Sektor kosmiczny jest więc dzisiaj uważany za jeden z filarów bezpieczeństwa narodowego i wykorzystywany zarówno przez państwa o ogromnym potencjale wojskowym, np. USA i Rosja, jak i państwa szczególnie zagrożone interwencją z zewnątrz np. Iran, Pakistan, Korea Południowa. Do opinii publicznej w Polsce dociera powoli pogląd, że rozwój technik satelitarnych może wspierać rozwój gospodarki, przyczynić się do powstania nowych miejsc pracy, czy też stworzyć szansę na zaistnienie polskich przedsiębiorstw na rynku przemysłu kosmicznego poza granicami kraju. Wdrożenie w Polsce praktycznych zastosowań technik satelitarnych, w tym nawigacji satelitarnej, będzie niosło za sobą poważne, pozytywne konsekwencje, widoczne już dzisiaj w państwach, które od lat prowadzą własną politykę kosmiczną. W „Programie działań na rzecz rozwoju technologii kosmicznych i wykorzystywania systemów satelitarnych w Polsce” opracowanym przez Ministerstwo Gospodarki RP w 2012 r. do najważniejszych zadań zaliczono, m. in. wsparcie rozwoju sektora kosmicznego w Polsce (zarówno przemysłu, jak i jednostek naukowo-badawczych) do 2020 r., zwiększenie udziału sektora kosmicznego w Polsce w programach i projektach kosmicznych realizowanych przez UE i ESA, a także opracowanie i wdrażanie w gospodarce i administracji publicznej nowych, innowacyjnych rozwiązań opartych na technikach satelitarnych. W dokumencie zaznaczono, że „sprostanie międzynarodowym wymogom technicznym, technologicznym i organizacyjnym będzie więc dla Polski jednym z największych wyzwań w tych i następnych latach. Aby to osiągnąć należy stworzyć narodowy program rozwoju technologii kosmicznych oraz brać czynny udział w programach wielonarodowych…”. Polska stając się członkiem UE i ESA przyjęła współodpowiedzialność za realizację europejskiej polityki kosmicznej. Polska może pochwalić się prestiżowymi projektami naukowymi, a polskie firmy i ośrodki naukowe są w stanie dostarczać zaawansowane technologie i realizować wielomilionowe kontrakty. Realizacja tych celów wymaga gruntownej analizy obejmującej założenia polityczne i podstawy prawne funkcjonowania sztandarowych programów kosmicznych wdrażanych przez UE i ESA w ramach europejskiej polityki kosmicznej. Nasz projekt badawczy skupi się na europejskich systemach nawigacji satelitarnej – EGNOS i GALILEO. Problemy natury prawnej i politycznej mogą pojawić się nie tylko w związku z wypuszczeniem satelitów nawigacyjnych w przestrzeń kosmiczną, ale także być wynikiem niewłaściwego eksploatowania GNSS i licznych zastosowań nawigacji satelitarnej. W zaistniałej sytuacji nauka ma do spełnienia kilka ważnych zadań, m. in. przegląd obowiązującego prawa międzynarodowego, Unii Europejskiej i krajowego pod względem stopnia jego dostosowania do aktualnych potrzeb wynikających z dynamicznie rozwijających się technik kosmicznych, w tym nawigacji satelitarnej oraz pomoc w rozwiązywaniu problemów natury prawnej, jakie wyłaniają się w związku z tą techniką kosmiczną.

Nr konkursu: 2015/17/B/HS5/00753
Data rozpoczęcia: 2016-03-01
Data zakończenia: 2018-02-28
Wysokość finansowania: 311 353 PLN