Wpływ orzecznictwa europejskich sądów konstytucyjnych i Trybunału Sprawiedliwości UE na kształtowanie uniwersalnej treści wolności komunikowania się w Europie w dobie rozwoju technologicznego.
Kierownik: prof. dr hab. Marek Zubik
Powszechnie stosowanym na całym świecie sposobem gromadzenia informacji, które mogą być przydatne w walce z przestępczością, jest retencja danych telekomunikacyjnych. Polega ona na tym, że przedsiębiorcy świadczący usługi telekomunikacyjne są obowiązani zatrzymywać dane o tym, jakie osoby komunikują się ze sobą, w jakim czasie nawiązano połączenie, ile ono trwało, a nawet gdzie znajdowali się rozmówcy. Dane te przechowywane są najczęściej przez okres do 2 lat. Mogą być one udostępniane organom państwa, zwłaszcza policji i służbom specjalnym, a także sądom i prokuraturom, w celu ustalenia sprawców czy wykrycia dowodów przestępstw, bądź zapobiegania im. Zatrzymywanie (gromadzenie) i udostępnianie, a następnie analizowanie przez organy państwa tego rodzaju informacji o połączeniach telekomunikacyjnych niewątpliwie ingeruje w konstytucyjnie chronioną wolność komunikowania się i prywatność człowieka. Mechanizm retencji danych telekomunikacyjnych został ustanowionyzarówno na poziomie Unii Europejskiej, jak i systemach prawnych państw członkowskich. Rozwiązania te budziły od samego początku zastrzeżenia konstytucyjne. W latach 2008-2014 sądy konstytucyjne Austrii, Bułgarii, Cypru, Czech, Irlandii, Niemiec, Polski, Rumunii, Słowenii i Słowacji stwierdziły niekonstytucyjność przepisów krajowych regulujących zatrzymywanie i udostępnianie danych telekomunikacyjnych, jako nadmiernie ingerujących w prywatność i wolność komunikowania się. W 2014 r. dyrektywa UE zobowiązująca państwa członkowskie do wprowadzenia retencji danych została uznana przez Trybunał Sprawiedliwości UE za nieważną z tego samego powodu. Podstawowym celem projektu jest zbadanie wpływu orzecznictwa europejskich sądów konstytucyjnych, które zajmowały się oceną konstytucyjności retencji danych oraz Trybunału Sprawiedliwości UE na rozumienie wolności komunikowania się w dobie nowych technologii teleinformatycznych. Problemem badawczym jest odpowiedź na pytanie, czy dotychczasowe rozumienie ochrony wolności komunikowania się zagwarantowanej w wybranych konstytucjach państw członkowskich UE oraz Karcie Praw Podstawowych UE wykształcone w dobie komunikacji analogowej, pozostaje aktualne w erze komunikacji elektronicznej oraz stosowania przez organy państwa środków inwigilacji masowej. Planowane badania dają unikalną szansę wyjaśnienia, czy w Europie ukształtowało się już uniwersalne rozumienie tego, jaki jest zakres konstytucyjnej wolności komunikowania się i jakie są warunki jej ograniczania. Wyjątkowość tych badań wynika stąd, że tożsamy problem konstytucyjny, jakim jest wpływ retencji danych telekomunikacyjnych na ochronę prywatności oraz wolność komunikowania się, był równolegle rozpoznawany przez sądy konstytucyjne kilku państw UE i Trybunał Sprawiedliwości UE. Pozwoli to ustalić, czy i jakie są ewentualne zbieżności i rozbieżności między rozumieniem tego samego problemu w kilku systemach prawnych Europy. Projekt badawczy pozwoli zwiększyć wiedzę naukową w kilku obszarach. Po pierwsze, w zakresie wpływu zmian technologicznych na stanowienie przepisów prawa i wykładnię (reinterpretację) przepisów konstytucyjnych o wolnościach i prawach człowieka. Po drugie, umożliwi poznanie czynnikach uwzględnianych przez europejskie sądy konstytucyjne przy orzekaniu o tak newralgicznej kwestii, jak konflikt wolności i bezpieczeństwa. Po trzecie, pozwoli ustalić skutki orzeczeń o niekonstytucyjności/nieważności przepisów regulujących retencję danych telekomunikacyjnych dla systemów prawnych poszczególnych państw i samego systemu Unii Europejskiej. Po czwarte, pozwoli ustalić wzajemne oddziaływanie na siebie orzecznictwa sądów konstytucyjnych w UE na przykładzie jednego, wspólnego zagadnienia.
Nr konkursu: 2015/17/B/HS5/01408
Data rozpoczęcia: 2016-05-13
Data zakończenia: 2018-05-12
Wysokość finansowania: 364 560 PLN
