Wydział Prawa i Administracji Uniwersytet Warszawski

Informacja o aktywnościach samodzielnej pracowni Prawa Karnego Wykonawczego i Polityki karnej

Pracownia działa pod kierunkiem: 
dr hab. prof. UW Monika Płatek

W zespole Pracowni na Wydziale Prawa i Administracji UWdziałają:
dr Małgorzata Dziewanowska          
dr Agnieszka Gutkowska

Pracownia współpracuje z Instytutem Psychiatrii Sądowej kierowanej przez prof. Janusza Heitzmana w zakresie tematyki związanej ze środkami zapobiegawczymi stosowanymi w ramach prawa karnego i cywilnego. (tu: M. Płatek, A. Gutkowska)

Pracownia współpracuje z Fundacją „Po drugie”, reprezentowanym przez Agnieszkę Sikorę w zakresie polityki karnej i społecznej skierowanej wobec młodzieży zagrożonej marginalizacją (tu: M. Dziewanowska, M. Płatek)

Pracownia współpracuje ze Stowarzyszeniem Niebieska Linia w zakresie problematyki eliminowania i przeciwdziałania przemocy, ze szczególnym uwzględnieniem przemocy wobec kobiet i dzieci. Tu szczególnie z ekspertem „Niebieskiej Linii- dr prawa, mecenasem Grzegorzem Wroną

Pracownia podejmuje działalność naukową skupioną na:        

I. badaniach empirycznych w instytucjach penitencjarnych i postpenitencjarnych;

1. W ramach tych działań Pracownia przygotowała w 2019 roku wniosek do programu Grieg; funduszy norweskich poświęcony porównawczemu zbadaniu w Norwegii i w Polsce zasad i praktyki funkcjonowania środków zapobiegawczych. (Nr DEC-2019/34/H/HS5/00719).

Wniosek rozpatrywany w roku 2020 nie uzyskał finansowania. Prace, mimo to, już bez komponentu porównawczego trwają.

Wyrażają się w dużo skromniejszej, acz skutecznie wpływającej na praktykę, formie. Członkinie Pracowni zwracały uwagę zasadnicze wady prawne towarzyszące funkcjonowaniu Ośrodka zapobiegawczego KOZZD w Gostyninie. KOZZD funkcjonuje na podstawie Ustawy z 22 listopada 2013 roku o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób (Dz. U. 2014, poz. 24). Ustawa weszła w życie 22 stycznia 2014 r. 4 marca 2014 r. Prezydent skierował Ustawę do Trybunału Konstytucyjnego (TK). Trybunał Konstytucyjny orzekł w sprawie i 23 listopada 2016 roku wydał wyrok - sygn. akt K 6/14 orzekł (Dz. U. z dnia 29 grudnia 2016 r., poz. 2205); zasadniczo uznając, że Ustawa ta nie narusza Konstytucji. Nie podzielając opinii TK, jednak przyjmując ja do wiadomości wielokrotnie wskazywałyśmy, że nawet jeśli samą Ustawę uznano za konstytucyjną, sposób jej wykonania zgodny z Konstytucją nie jest. W KOZZD przetrzymuje się osoby bezprawnie, łamiąc kardynalne zasady prawa. (a) Są przypadki przetrzymywania osób pomimo uchylenia środka przez Sąd Najwyższy. (b) Przetrzymywane są osoby w ramach zabezpieczenia z przepisów k.p.c.; które nigdy nie były w ten sposób pomyślane i pomimo orzeczenia przez Sąd Najwyższy, iż jest to bezprawne. (c) Przetrzymywane są osoby w ramach Regionalnego Ośrodka pomyślanego jako test czy osoba powinna trafić do KOZZDu. Decyzja ta wydana jest Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z naruszeniem Ustawy o KOZZDie. (d) Przekroczono liczbę dozwoloną ustawą umieszczonych w KOZZD (ustawowo – max. 60; obecnie – maj 2021 – 93).(e) Manipuluje się przepisami o ilości osób w pomieszczeniu. Jednoosobowe pokoje rozporządzeniem zmieniono na dwuosobowe i kolejnym na „sale mieszkalne”. W efekcie w pokojach pomyślanych jako jednoosobowe na więziennych piętrowych pryczach przebywa do 8-10- osób. Te poniżające warunki, gorsze niż w więzieniu tłumaczy się tym, że…to nie jest więzienie. (f) Liczba zatrudnionych psychoterapeutów, psychiatrów i innych specjalistów nie odpowiada wymogom Ustawy o KOZZDie. Zgadza się wyłącznie liczna zatrudnionych strażników. Ich kwalifikacje, w przeciwieństwie od kwalifikacji sanitariuszy w szpitalach psychiatrycznych określa ustawa o ochronie mienia i osób.  (g) Nie przestrzega się wymogów orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (ETPCz) w sprawach przetrzymywania osób. ETPCz wyraźnie stwierdza, że przetrzymywanie pod pozorem terapii jest bezprawnym pozbawieniem wolności, gdy terapia jest zaledwie pretekstem (patrz: Roomanv. Belgium no. 18052/11).

W efekcie podejmowanych w Pracowni prac, tekstów naukowych i kontaktów z RPO i Biurem RPO, Senacką Komisją Prac Człowieka, przedstawicielami Ministerstwa Zdrowia i samym Ośrodkiem KOZZD zmieniono rozporządzenie na temat Regionalnego Ośrodka, wstrzymano przyjmowanie kolejnych osób do KOZZDu. Nie oznacza to poprawy. Kolejne łamanie Konstytucyjnych zasad tworzenia prawa ma miejsce. Patrz Rozp. Ministra Zdrowia w sprawie filii KOZZD (sic!). Pracownia nadal więc aktywnie pracuje nad eliminowaniem dewastacji prawa jaka towarzyszy funkcjonowaniu tego środka zapobiegawczego.

Dodatkowo – dr Agnieszka Gutkowska, także w ramach swojej pracy habilitacyjnej dostarcza ważnej wiedzy z zakresu stosowania nadzoru bez pozbawienia wolności.

2. Pracownia aktywnie uczestniczy poprzez udział w konferencjach, wystąpieniach indywidualnych, opiniach dla Sejmu przy pracach dotyczących zmian na rzecz implementacji wymogów Konwencji Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej (CETS210), która stanowi integralną część polskiego porządku prawnego od 1 sierpnia 2015 r. (DZ. U z 8 lipca 2015 r., poz. 961). Jest to obecnie tym bardziej istotne, że rządzący podejmują nieodpowiedzialne kroki w kierunku wypowiedzenia Konwencji. Pracownia zajmuje się szczególnie dwoma aspektami treści konwencji: przestępstwa zgwałcenia i uregulowania przemocy wobec kobiet i w rodzinie.

Praktycznie wpływa na sytuację młodzieży zagrożonej marginalizacją łącząc badania z ze świadczoną im pomocą prawną. Tę część działalności reprezentuje przede wszystkim dr Małgorzata Dziewanowska.

II. badaniach empirycznych dotyczących kar i środków karnych bez pozbawienia wolności; oraz analizie i opracowaniu trendów polityki kryminalnej, karnej i penitencjarnej.

1. Pracownia przygotowuje badania dotyczące praktyki postępowania z przestępstwami zgwałcenia i przemocy w rodzinie na etapie postępowania przygotowawczego. Badania przygotowane są przez dr Grzegorza Wronę pod kierunkiem dr hab. prof. UW Moniki Płatek.

Doświadczenia zbierane w pracach pracowni stanowią istotne rozszerzenie oferty dla programów nauczania akademickiego i studiów doktoranckich.

Zgodnie z art. 86 ustawy Prawo o notariacie, notariuszowi nie wolno dokonywać czynności notarialnej, jeżeli poweźmie wątpliwość czy strona czynności notarialnej ma zdolność do czynności prawnych. Notariusz ma zatem obowiązek odmówić dokonania czynności notarialnej z uwagi na każdą przyczynę wyłączającą zdolność do czynności prawnych lub powodującą jej ograniczenie w zakresie, którego dotyczyć ma czynność notarialna. „Powzięcie wątpliwości” co do zachowania się danej osoby, to reakcja notariusza, mająca odzwierciedlenie w jego decyzji o dokonaniu bądź niedokonaniu czynności notarialnej, na działanie bądź zaniechanie uczestnika czynności notarialnej, odbiegające od standardowego zachowania się człowieka w określonej sytuacji społecznej. Należy przy tym podkreślić, że celem komentowanej normy jest ochrona nie tylko stron czynności notarialnej, lecz także pozostałych uczestników obrotu przed nieważnymi czynnościami prawnymi.

Prawidłowa ocena zdolności uczestnika czynności notarialnej odnośnie jego zdolności do czynności prawnych, w praktyce notarialnej może okazać się problematyczna. O tym, że nie jest to problem wyłącznie teoretyczny świadczą postępowania karne prowadzone przeciwko notariuszom, oskarżonym o przestępstwo z art. 231 kodeksu karnego, a polegające na niedopełnieniu obowiązku odmowy dokonania czynności notarialnej w sytuacji, gdy z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynikało, że jej uczestnik nie mógł mieć świadomości co do jej skutków prawnych.

Celem projektu jest zakreślenie ram odpowiedzialności notariusza przy dokonywaniu czynności notarialnych, tak aby w kontekście omawianego przepisu oraz przy uwzględnieniu stopnia skomplikowania czynności z punktu widzenia faktycznego i prawnego nie dochodziło do ponoszenia odpowiedzialności przez notariusza za każdy negatywny skutek czynności notarialnej oraz próba stworzenia standardów zachowania się notariusza przy dokonywaniu oceny zdolności uczestnika czynności notarialnej, tak aby w sposób maksymalny zapewnić bezpieczeństwo obrotu prawnego. W trakcie projektu zostanie przeprowadzona analiza orzecznictwa w zakresie stosowania art. 86 prawa o notariacie w praktyce notarialnej, ze szczególnym uwzględnieniem poglądów judykatury dotyczących zachowania należytej staranności notariusza przy dokonywaniu czynności oraz opisane zostaną studia przypadków z uwzględnieniem kryterium kryminologicznego i cywilnoprawnego.

Wyniki badań zostaną przedstawione w monografii, a także w odrębnych publikacjach naukowych. Projekt zostanie zrealizowany w roku akademickim 2023-2024 przez not. dr Anetę Wilkowską-Płóciennik w ramach współpracy z Zakładem Kryminologii kierowanym przez dr hab. Prof. UW Monikę Płatek w samodzielnej pracowni Prawa Karnego Wykonawczego i Polityki Karnej.